با رشد روزافزون فناوریهای پزشکی و افزایش آگاهی نسبت به اهمیت بهداشت در محیطهای درمانی، استفاده از تجهیزات و ملزومات یکبار مصرف به یکی از ارکان اساسی کنترل عفونت تبدیل شده است. در میان این تجهیزات، البسه پزشکی یکبار مصرف جایگاه ویژهای دارد. این محصولات که شامل گان جراحی، لباس بیمار، ماسک، کلاه، کفشپوش و ملحفههای یکبار مصرف هستند، نقش مهمی در جلوگیری از انتقال بیماریها و ایجاد محیطی ایمن برای بیماران و کادر درمان ایفا میکنند.
بهویژه پس از پاندمی کووید-۱۹، اهمیت استفاده از البسه یکبار مصرف بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از مراکز درمانی به جای شستشو و ضدعفونی مکرر لباسهای پارچهای، به سمت استفاده از لباسهای تولید شده از منسوجات بیبافت (Nonwoven) رفتند که علاوه بر صرفهجویی در زمان، ریسک انتقال عفونت را کاهش میدهد.
انواع البسه پزشکی یکبار مصرف
البسه یکبار مصرف پزشکی طیف وسیعی از محصولات را شامل میشود که هر یک متناسب با نیاز بخشهای مختلف بیمارستانی طراحی شدهاند:
1. گان جراحی و روپوش پرسنل
طراحی شده برای جراحان، پرستاران و تیم اتاق عمل
دارای ویژگی ضدنفوذ مایعات و در عین حال تنفسپذیر
2. لباس بیمار
راحت، سبک و بهداشتی
مانع انتقال آلودگی از بیمار به محیط یا بالعکس
3. ماسک، کلاه و کفشپوش
جهت جلوگیری از انتشار میکروارگانیسمها در محیط
تولید شده در مدلها و لایههای مختلف بسته به سطح حفاظت
4. ملحفه، روبالشی و روتختی یکبار مصرف
مورد استفاده در بخشهای بستری، اورژانس و جراحی
کاهش هزینههای شستشو و افزایش سرعت آمادهسازی تختها
مواد اولیه مورد استفاده در تولید
اصلیترین ماده اولیه تولید البسه پزشکی یکبار مصرف، منسوجات بیبافت (Nonwoven) است. این منسوجات با روشهای ویژهای مانند اسپانباند، ملتبلون و ترکیب آنها (SMS و SMMS) تولید میشوند.
اسپانباند (Spunbond):
الیاف پلیپروپیلن ذوب شده و با روشهای مکانیکی در هم تنیده میشوند. سبک، مقاوم و اقتصادی است.
ملتبلون (Meltblown):
لایهای بسیار ریزبافت که قدرت بالایی در فیلتراسیون ذرات دارد و اغلب در ماسکها استفاده میشود.
SMS و SMMS:
ترکیب چندلایه اسپانباند و ملتبلون که مقاومت بالا، تنفسپذیری و خاصیت ضدنفوذ مایعات را توأمان فراهم میکنند.
ویژگیهای تکمیلی:
آنتیباکتریال
ضد آب و مقاوم در برابر مایعات بدن
قابلیت تنفس برای راحتی کاربر
فرآیند تولید البسه یکبار مصرف پزشکی
تولید این محصولات نیازمند تجهیزات و ماشینآلات تخصصی است که بسته به نوع محصول، مراحل متفاوتی را شامل میشود:
1. آمادهسازی مواد اولیه
رولهای پارچه بیبافت در ضخامت و گرماژ موردنظر انتخاب میشوند.
2. برش
با دستگاههای برش اتوماتیک، الگوهای لباس طراحی و برش زده میشوند.
3. دوخت التراسونیک
به جای نخ و سوزن، از فناوری امواج اولتراسونیک استفاده میشود.
این روش سرعت بالا، استحکام مناسب و جلوگیری از نفوذ مایعات در درزها را تضمین میکند.
4. بستهبندی استریل
محصولات در بستههای وکیوم یا استریل قرار میگیرند.
برخی محصولات تحت فرآیند گاز اتیلن اکساید یا پرتو گاما برای استریل شدن نهایی قرار میگیرند.
استانداردها و الزامات کیفی
برای اطمینان از ایمنی و کیفیت البسه پزشکی یکبار مصرف، رعایت استانداردهای بینالمللی ضروری است:
ISO 13485: مدیریت کیفیت در تجهیزات پزشکی
EN 13795: الزامات فنی برای گان و درپهای جراحی
CE Marking: مجوز ورود به بازار اروپا
FDA Approval: تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا
در ایران نیز سازمان غذا و دارو نظارت ویژهای بر تولید این محصولات دارد.
مزایا و معایب استفاده از البسه پزشکی یکبار مصرف
جلوگیری از انتقال عفونتهای بیمارستانی
صرفهجویی در زمان شستشو و ضدعفونی
کاهش هزینههای جانبی (انرژی، آب و مواد شوینده)
سبک و راحت برای بیمار و پرسنل
قابلیت انبارداری طولانی بدون کاهش کیفیت
معایب
هزینه تولید و واردات مواد اولیه نسبتاً بالاست
ایجاد ضایعات و پسماندهای پلاستیکی
نیاز به مدیریت صحیح بازیافت برای کاهش اثرات زیستمحیطی
بازار و چشمانداز آینده
بازار جهانی البسه پزشکی یکبار مصرف طی سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است. عواملی همچون افزایش بیماریهای عفونی، بالا رفتن استانداردهای بهداشتی، رشد جمعیت و افزایش تعداد مراکز درمانی، موجب افزایش تقاضا برای این محصولات شده است.
در ایران نیز پس از پاندمی کرونا، تولید داخلی البسه یکبار مصرف گسترش یافت و بسیاری از شرکتهای نساجی و صنعتی وارد این حوزه شدند. با این حال، همچنان بخش قابل توجهی از مواد اولیه (مانند لایه ملتبلون) وابسته به واردات است.
آینده صنعت
حرکت به سمت منسوجات دوستدار محیطزیست و قابل بازیافت
بهبود فناوری تولید برای کاهش هزینهها
افزایش صادرات به کشورهای منطقه
توسعه همکاریهای تحقیقاتی برای تولید مواد اولیه داخلی
نتیجهگیری
تولید البسه پزشکی یکبار مصرف یکی از حوزههای استراتژیک در صنعت تجهیزات پزشکی است که نقشی حیاتی در حفظ سلامت بیماران و کادر درمان ایفا میکند. هرچند چالشهایی مانند هزینه تولید و مسائل زیستمحیطی وجود دارد، اما مزایای این محصولات به حدی است که استفاده از آنها را اجتنابناپذیر کرده است.
با سرمایهگذاری در فناوریهای نوین و توجه به مسائل زیستمحیطی، میتوان علاوه بر رفع نیاز داخلی، ایران را به یکی از قطبهای منطقهای در تولید و صادرات البسه یکبار مصرف پزشکی تبدیل کرد.
